Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu

5.05.1846 — 15.11.1916

W naszej szkole co roku uroczyście obchodzimy Dni Patrona, którym, od początku jej istnienia,
jest Henryk Sienkiewicz.

Wielu z nas zna na wyrywki jego życiorys, dzieła i dokonania. Wiemy, że był najwybitniejszym pisarzem piszącym “ku pokrzepieniu serc”, pierwszym polskim laureatem Literackiej Nagrody Nobla, do którego odwoływali i nadal odwołują się kolejne generacje artystów. W rocznicę jego urodzin prezentujemy fakty i ciekawostki dotyczące jego życia i twórczości przedstawiające go jako wielkiego pisarza, ale także zwykłego człowieka.

Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania z domu Cieciszowska (1820–1873)

Rodzina ojca wywodziła się z Tatarów osiadłych na Litwie. Prawdopodobnie z sentymentu do ojczyzny przodków wybrał dla siebie pseudonim Litwos. Przez setki lat jego przodkowie byli wyznawcami Mahometa, dopiero pradziad, Michał Sienkiewicz, przeszedł na chrześcijaństwo w roku 1755.
Sienkiewiczowie zawsze chwytali za broń, gdy ojczyzna była w potrzebie. Pradziad Michał walczył w konfederacji barskiej, dziadek Józef, w powstaniu kościuszkowskim, ojciec, także Józef, w powstaniu listopadowym. Po wybuchu powstania styczniowego przyszły pisarz chciał iść do lasu, by walczyć, ale nie przyjęto go ze względu na dziecinny wygląd i niski wzrost. Z pozostawionych przez niego zapisków wiemy, że przez całe życie katował się tym faktem. Z  goryczą pisał o tym, że jest jedynym Sienkiewiczem, który nie walczył za ojczyznę. Niski wzrost był też przyczyną jego wielu kompleksów i być może dlatego niepokaźnego pana Michała Wołodyjowskiego uczynił jednym z pierwszoplanowych bohaterów Trylogii i najlepszym szermierzem Rzeczypospolitej.

Po ukończeniu szkoły powszechnej Sienkiewicz pobierał nauki w gimnazjach warszawskich. Był uczniem, który przykładał się do nauki tylko tych przedmiotów, które go interesowały, Na świadectwie maturalnym oceny bardzo dobre miał z 3 przedmiotów: języka polskiego, historii Polski i Rosji oraz geografii powszechnej. Z  ozostałych 13 miał oceny dostateczne. Po maturze zgodnie z wolą rodziców zapisał się na wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie zaznajomił się ze staropolską literaturą i językiem. Studiów jednak nie skończył.

W czasach studenckich Henryk Sienkiewicz był współwłaścicielem dwutygodnika „Niwa”, gdzie prowadził dział literacki. Publikował także w piśmie „Słowo” oraz pisał felietony do Gazety Polskiej”.

W 1872 roku. wydał swoją pierwszą powieść o tytule Na marne. Utwór nie wzbudził zainteresowania ani czytelników, ani krytyki, jednak to nie zniechęciło go do dalszego pisania

Kraszewskim przecież nie będziesz. I z pióra nie wyżyjesz – perswadowała Henrykowi Sienkiewiczowi jego matka Stefania Cieciszowska, gdy ten podejmował pierwsze próby literackie. 

Stało się jednak inaczej. Nie tylko zarabiał pisaniem na życie, lecz także stał się jedną z pierwszych wielkich gwiazd polskiej literatury. Hołdy i uwielbienia spotykały go co krok. Jako człowiek skromny i obdarzony poczuciem humoru niekiedy irytował się zamieszaniem wokół jego osoby. Śmiejąc się, mówił: mej sławy nic nie zatrze, bo nad libańskie wyższa cedry.

Henryk Sienkiewicz był namiętnym podróżnikiem. Szwendam się po świecie jak marek po piekle – pisał o sobie. Przez 40 lat więcej czasu spędził w drodze aniżeli w domu, gdzie nie umiał usiedzieć. Odwiedził wiele krajów, m.in. Anglię, Włochy, Stany Zjednoczone, Turcję, Grecję, Zanzibar. Dzięki barwnym relacjom z dalekich podróży – Listy z podróży do Ameryki, Listy z Afryki, Listy Litwosa z wystawy paryskiej – zyskał ogromną popularność. W czasie tych wędrówek pracował nad nowelami i powieściami drukowanymi w całej krajowej prasie: warszawskiej, krakowskiej, lwowskiej i poznańskiej.

Przyjmuje się, że Sienkiewicz w ciągu całego swojego życia napisał około 15 tysięcy listów! Niestety, do naszych czasów zachowało się „ledwie” 3 tysiące. Zachowane fragmenty korespondencji (z lat 1864-1916) są adresowane do 445 osób, wliczając w to instytucje naukowe i redakcje czasopism. Pozostała część listów, w tym dziennik Sienkiewicza (pisany pod koniec życia), uległy zniszczeniu podczas ostatnich dwóch wojen światowych.
Dwie pierwsze części trylogii przyniosły Sienkiewiczowi sławę a trzecia zamieniła w hojnego mecenasa.

Jeden z wielbicieli Trylogii w 1888 roku wysłał Sienkiewiczowi w anonimowym darze piętnaście tysięcy rubli wraz z listem: „Nic to – Michał Wołodyjowski”. Pisarz nie chciał przyjąć prezentu, w prasowym ogłoszeniu wezwał ofiarodawcę do cofnięcia darowizny, ten się jednak nie zgłosił. Uzyskane w ten sposób pieniądze twórca Trylogii przeznaczył na fundusz stypendialny imienia Marii Sienkiewiczowej (swojej ukochanej pierwszej żony, przedwcześnie zmarłej na gruźlicę), z którego skorzystali między innymi: Maria Konopnicka, Stanisław Wyspiański i Stanisław Witkiewicz.
Najgłośniejszym sukcesem pisarskim Henryka Sienkiewicza jest niewątpliwie Quo Vadis, epos historyczny o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie czasów Nerona. Powieść, która utorowała pisarzowi drogę do Nagrody Nobla., wydano dotąd ponad 2000 razy w 59 językach. Najwięcej – 294 wydań – powstało w języku niemieckim. Wśród przekładów znajdziemy też wydania po amharsku, bengalsku, grenlandzku oraz w językach hindi, malajalam czy sotho. W 1916 roku, kiedy zmarł Sienkiewicz, nakład Quo Vadis w samych tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy.

Dziwnym zbiegiem okoliczności wszystkie kobiety, z którymi wiązał się Henryk Sienkiewicz miały na imię Maria. Jego biografia wymienia pięć kobiet, z którymi łączyły go uczucia, w tym trzy z nich były kolejnymi żonami.

Marie Henryka Sienkiewicza (od lewej): Kellerówna, Szetkiewiczówna, Wołodkowiczówna, Radziejewska, Babska.
Maria Kellerówna była pierwszą, młodzieńczą miłością pisarza.
Marynia Szetkiewiczówna , pierwsza, umiłowana nade wszystko żona, umarła po kilku latach na gruźlicę.
Marynuszka Włodkowiczówna , trzecia Maria i druga żona, stała się bohaterką skandalu towarzyskiego. Pisarz uzyskał unieważnienie z nią ślubu.
Maryja Radziejewska, czwarta Maria była bardziej miłością, która kwitła w listach. Sienkiewicz po kilu latach korespondencji zerwał z nią kontakt.
Maria Babska, piąta Maria i trzecia żona, była towarzyszką ostatnich lat życia autora Trylogii.

Henryk Sienkiewicz jest też autorem nazwy „pocztówka” w języku polskim. W 1900 roku autor „Trylogii” wziął udział w konkursie, którego celem było wymyślenie określenia karty pocztowej innego niż pochodząca z języka rosyjskiego „odkrytka”. Na konkurs nadesłano ponad 300 propozycji. W finale jury rozważało 5 nazw: liścik, listewka, otwartka, pisanka i właśnie pocztówka, którą pisarz zgłosił, ukrywając się pod pseudonimem Maria z R.

Dzieła Henryka Sienkiewicza, docenione jedną z pierwszych literackich Nagród Nobla, do dziś porywają miliony Polaków. Jego utwory zawierają cały czas aktualne idee patriotyzmu i przywiązania do tradycyjnych wartości, zapewniają też doskonałą rozrywkę kolejnym pokoleniom.

Dla zainteresowanych życiem i twórczością naszego Patrona polecamy filmy, które można odtworzyć z linków poniżej:

 Henryk Sienkiewicz 1846-1916. Dokument [oglądaj online]

 Sienkiewicz Henryk mniej znany. Dokument [oglądaj online]

 Artysta i niepokój wieku Henryk Sienkiewicz. Dokument [oglądaj online]